TẬP ĐOÀN J.P. MORGAN & Co.

15

TẬP ĐOÀN

J.P. MORGAN & Co.

Nguồn vốn không bao giờ cạn

     House of Morgan lần đầu tiên xuất hiện với tư cách là  một tổ

chức tài chính đầy quyền lực vào khoảng giữa thế kỷ 19. Họ là tổ chức

đi đầu trong việc hình thành thế giới tập đoàn như U.S. Steel (Tập đoàn

Thép Hoa Kỳ) và General Electric. Họ đã từng là cổ đông chính chi phối

ngành đường sắt nước Mỹ  và  cho chính phủ  các nước Pháp, Anh,

Mexico và Nga vay mượn hàng triệu đô-la. Họ đã hơn một lần ra tay

giúp giữ vững hệ thống tiền tệ Hoa Kỳ khi nó có nguy cơ sụp đổ. Họ đã

trải qua cuộc Đại Suy thoái, hai cuộc chiến tranh thế giới và những quy

định nghiêm ngặt của liên bang – những tác nhân đã buộc họ phải từ

bỏ lĩnh vực chứng khoán – một trong những công việc kinh doanh sinh

lợi nhất của mình. Tuy nhiên, dù là một tập đoàn tài chính hùng mạnh,

họ  cũng không thể  tránh khỏi những cơn chấn động lớn đã  biến đổi

ngành công nghiệp trong những năm gần đây.

        J.P. Morgan & Co. khởi phát từ  một ngân hàng thương mại ở

London thành lập vào những năm 1830 và nhanh chóng vượt ra khỏi

phạm vi của một công ty tài chính bình thường. Từ trụ sở chính của họ

ở phố Wall, New York đến các văn phòng ở hơn 30 quốc gia, công ty

được hình thành bởi ba thế hệ nhà Morgan này đã tư vấn tài chính cho

những con người xuất chúng và quyền lực nhất hành tinh. Họ đã cam

kết tài trợ cho một số đợt bán chứng khoán và hợp nhất tập đoàn lớn

nhất từ trước đến nay. Họ từng là nguồn lực kinh tế chủ yếu cho chính

phủ Mỹ, và những thành viên trong dòng họ Morgan được công nhận

là những chuyên gia tài chính cố sức ảnh hưởng lớn nhất thời nay.

Nhưng điều này không có nghĩa là nhà Morgan luôn luôn được

quý trọng. Với lòng tham và sự xảo quyệt ngang bằng, họ được cho

là những người thường xuyên dùng nhiều mánh khóe tinh vi để thu

lợi trên sự thiệt thòi của người khác. Họ khoe khoang thành quả và

sự giàu có của mình một cách lố bịch. Họ có một sự ham thích trơ

trẽn đối với những điếu xì gà đắt tiền, những chiếc du thuyền lộng

lẫy và những kiệt tác nghệ thuật. Họ xem nền kinh tế Mỹ như sân

chơi riêng của họ, cuối cùng thị họ xa lánh cả chính phủ mà họ từng

giúp đỡ cũng như những con người đã đem lại sự giàu có cho họ.

John Pierpont Morgan (1837 –1913)

       Quan điểm và  phương pháp kinh doanh của tập đoàn này đã

thay đổi rõ  rệt trong 50 năm gần đây, nhưng những thay đổi trong

thị trường tài chính cuối cùng cũng bị các đối thủ cạnh tranh bắt

kịp. Và  mùa thu năm 2000, Morgan đã công bố việc họ bị mua

lại bởi một tên tuổi nổi tiếng khác trong giới ngân hàng – Chase

Manhattan - một tập đoàn có nguồn gốc, chứ  chưa nói đến ảnh

hưởng và  tầm quan trọng của nó, còn sâu xa và rộng lớn hơn cả

 J.P.Morgan & Co.

                                                  ***

      Năm 1838, một thương nhân người Mỹ tên là George Peabody mở

một ngân hàng thương mại ở London. Vài năm sau đó, ông thuê một

cộng sự tên là Junius Spencer Morgan, hậu duệ của một gia đình kinh

doanh xuất chúng ở New England, người sau này sẽ lên nắm quyền

công ty vào năm 1854 và đổi tên nó thành J.S. Morgan & Co. Morgan

sau đó đã lãnh đạo công ty trong hơn ba thập niên, giữ vai trò là một

kết nối tài chính then chốt giữa Vương quốc Anh và nước Myä, và mở

đầu cho đường lối kinh doanh trong tương lai của mình với việc cho

nước Pháp mượn 50 triệu đô-la trong cuộc chiến tranh Pháp - Nga.

Trước khi chuyển đến châu Âu, Morgan đã có một cậu con trai.

      Sau khi theo học nhiều ngửi trường ở Boston, Thụy Sĩ và Đức, châng

thanh niên J. Pierpont Morgan đã trở về New York làm nhân viên kế

toán trong một công ty đại diện cho công ty của cha mình. Trong suốt

những thập niên 60 và 70 của thế kỹ 19, anh đã làm việc cho một số

 công ty đầu tư như Drexel, Harjes & Company of Paris. Anh thừa kế

công việc kinh doanh sau khi cha mất vào năm 1890, rồi chính thức

đổi tên công ty thành J.P. Morgan & Company và củng cố lợi tức của

nó tại châu Âu và châu Mỹ. Chỉ vài năm sau, ông cũng đã ghi dấu ấn

đầu tiên của mình trong giới tài chính bằng việc đặt vấn đề bảo trợ

cho lượng vàng dự trữ đang cạn kiệt dần của chính phủ Mỹ, đồng thời

cứu nguy cho kho bạc quốc gia.

       Với trụ sở chính được đặt tại New York, J. Pierpont bắt đầu biến

J.P. Morgan thành một công ty phát triển hàng đầu trong lĩnh vực

kinh doanh Hoa Kỳ. Ông bắt đầu với việc tiến hành thống trị ngành

công nghiệp đường sắt, sắp xếp một thỏa thuận về cước chuyên chở

giữa hai đối thủ lớn nhất – công ty đường sắt New York Central và

công ty đường sắt Pennsylvania – sau đó góp phần cải tổ các công ty

khác bao gồm Southern, Erie và Northern Pacific. Bù lại, ông nhận cổ

phần trong các công ty này và  có một chỗ trong hội đồng quản trị,

từ đó mở rộng tầm ảnh hưởng cũng như tài sản của mình. Vào năm

1902, ông nắm trong tay khoảng một phần sáu tổng số tuyến đường

sắt trên toàn nước Mỹ.

      Morgan, với biệt danh là “Sao Mộc” vì sự thống trị cũng như quy

mô công ty của mình, đã  nhanh chóng bước chân vào các lĩnh vực

khác. Ba năm sau khi hỗ trợ về mặt kinh tế cho việc thành lập Công

ty Thép Liên bang (Federal Steel) vào năm 1898, ông đã góp một tay

trong việc kết hợp hai công ty Edison General Electric và  công ty

Thomson-Houston Electric lại thành General Electric. Ông góp phần

giúp kết hợp nhiều tập đoàn khổng lồ khác lại với nhau, bao gồm cả

International Harvester, AT&T, Western Union và Westinghouse.

Đã có những lời chỉ trích rằng những thương vụ như thế được trợ

vốn nhiều hơn giá trị thực của nó để Morgan có thể kiếm thêm hàng

triệu đô-la từ khoản phí đầu tư ngân hàng và lợi tức từ việc góp vốn.

     Và thông qua những hành động như vậy – được các nhà quan sát thời

đó gọi một cách mỉa mai là “Morgan hóa” – Pierpont thực sự đã trở

thành chủ ngân hàng tư nhân quyền lực nhất nước Mỹ. Nếu John D.

Rockefeller và Andrew Carnegie có công trong việc xây dựng lại hệ

 thống kinh tế quy mô nhỏ của Mỹ thành sức mạnh công nghiệp hóa,

thị có thể nói rằng Morgan là người đã hỗ trợ về mặt tài chính cho sự

biến đổi đó. Với vóc dáng mạnh mẽ, cái mũi trêu luôn ửng đỏ  và

giọng nói oang oang của mình, ông điều hành công việc từ văn phòng

bề thế cạnh bên Sàn giao dịch chứng khoán New York, hay từ chiếc

du thuyền Corsair dài hơn 90 mết của ông, vốn thường xuyên ra vào

cảng New York. Các sở thích cá nhân của ông rất tốn kém, nhưng với

tài sản khổng lồ của mình, ông đánh giá tính cách và sự thẳng thắn

cao hơn sự giàu có và quyền lực khi chọn đối tác và bạn bè.

       Morgan cũng đã có những tính toán sai lầm nghiêm trọng trong

kinh doanh, như việc thành lập công ty đầu cơ tàu thuyền Mercantile

Marine (sau đó  đã  thất bại) và  bỏ  qua sự  xuất hiện của xe ö tư

(phương tiện này đã đe dọa sự tồn vong của những tuyến đường sắt

mà ông sở hữu). Nhưng công ty của ông vẫn tiếp tục phát đạt và giúp

ngăn chặn những thảm họa tiềm tàng trong nền kinh tế. Ví dụ như

trong suốt thời gian thị trường chứng khoán hoảng loạn vào năm

1907, ông đã thuyết phục các chủ ngân hàng tập hợp một quỹ cứu hộ

để phòng ngừa sự sụp đổ của nền tài chính chung. Bước đi này còn

thuyết phục chính phủ Mỹ rằng ngân hàng quốc gia phải tránh can

thiệp vào các ngân hàng tư nhân trong tương lai, mở đường cho việc

thông qua Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913. Cũng trong năm này,

Morgan qua đời tại Rome, Italia.

      Con trai của Pierpont, J.P. “Jack” Morgan, đã gia nhập vào công

ty từ năm 1892 và ngay lập tức nắm quyền với tư cách là một đại

cổ đông. Ông tiếp tục hướng công ty theo con đường trước đó trong

suốt ba thập niên tiếp theo, trải qua những hỗn loạn kinh tế sau đó

gây ra bởi sự  thịnh vượng, cuộc Đại suy thoái, và  hai cuộc chiến

tranh thế giới. Trong suốt thời gian đó, công ty cũng là đại diện tài

chính cho chính phủ  Pháp và  Anh mua hàng tỉ đô-la các thiết bị

quân dụng từ các công ty của Mỹ, đồng thời trợ vốn phần lớn cho

công cuộc  tái thiết sau chiến tranh. Nếu Morgan cha là một chuyên

gia tài chính bậc thầy, thị Morgan con cũng là một hình mẫu ngân

hàng quan trọng nhất trong thời đại của mình.

     J.P. Morgan & Co. bị đổ  lỗi một phần trong sự  kiện thị trường

chứng khoán sụp đổ vào năm 1929, mà hậu quả làm 13 triệu người

Mỹ mất việc và hàng ngàn công ty đầu tư phá sản. Và kết quả là sự

ra đời của Đạo luật Ngân hàng năm 1933, hay còn được biết với tên

gọi Đạo luật Glass-Steagall. Đạo luật này buộc Morgan và các công ty

tài chính khác phải tách riêng các hoạt động ngân hàng và hoạt động

chứng khoán. Khi đạo luật mới bắt đầu được áp dụng, Harry, con trai

của Jack, đã  bỏ  công ty cùng với khoảng hai tá  nhân viên khác để

thành lập ngân hàng đầu tư Morgan Stanley. Hầu hết những người

khác vẫn ở lại với công ty, sau đó công ty được cổ phần hóa vào năm

1942.

        Năm sau đó, Jack Morgan chết ở  Boca Grande, Florida. Một cổ

đông tên là Thomas Lamont trở thành chủ tịch, và điều này đã đặt

dấu chấm hết cho “triều đại” Morgan: Lần đầu tiên trong gần một thế

kỷ, không còn một thành viên nào của gia đình Morgan lãnh đạo tập

đoàn này.

                                                              ***

        Để  cạnh tranh hiệu quả  hơn trong lĩnh vực cho vay, Tập đoàn

Morgan đã  sáp nhập với một ngân hàng thương mại lớn khác vào

năm 1959. Trong hơn một thập niên sau đó, họ  bắt đầu bảo hiểm

chứng khoán ở châu Âu, nơi mà những quy định ngân hàng vẫn còn

chưa khắt khe lắm, nhưng vẫn mơ ước trở lại với việc kinh doanh ở

quê nhà.

        Một năm sau khi phát triển một chương trình đột phá mà nhờ đó

chính phủ Mexico có thể tổ chức lại số nợ bằng cách phát hành trái

phiếu (chương trình này sau đó cũng được áp dụng để giúp Nga và

các nước đang phát triển khác), ước mơ của họ  đã  trở  thành hiện

thực. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã rút lại lệnh cấm và vào năm 1989

J.P. Morgan lại được tham gia vào lĩnh vực tài trợ công ty. Công ty

nhanh chóng quay lại đường đua, và cổ phiếu của họ đạt giá trị cao

nhất trong số tất cả các ngân hàng trên toàn nước Mỹ. 

        Trong suốt thập niên 90, Morgan thúc đẩy hướng bảo hiểm kinh

doanh ở  Mỹ  đồng thời mua lại 45% cổ  phiếu của công ty đầu tư

American Century. Bước đi này đã làm tăng tổng thu nhập của công

ty, nhưng họ vẫn chỉ được xếp hạng ở nửa dưới trong số các công ty

bảo hiểm có cổ phần ban đầu và các thỏa thuận thương mại hấp dẫn

khác. Morgan đã  đáp trả  bằng cách thuê nhiều chuyên gia để  tập

trung vào lĩnh vực viễn thông, công nghệ cao, các công ty Internet,

đồng thời mở ra một bộ phận gọi là LabMorgan để phát triển các dịch

vụ thương mại điện tử. Họ cũng bổ sung các sản phẩm mở rộng cơ sở

nền tảng của mình trong số những khách hàng ít giàu có hơn.

Trụ sở Tập đoàn tài chính JP Morgan tại New York

      Trong khi bước đi này mang đến một hướng kinh doanh mới đáng ghi

nhận, công ty cũng chứng tỏ  là  họ không đáp ứng được nhu cầu của

ngành công nghiệp đang định hình lại một cách đột ngột của họ. Và  vì vậy,

vào tháng 9 năm 2000, họ chấp nhận để Tập đoàn Chase Manhattan

mua lại với giá  khoảng 31 tỉ đô-la. Chase, được thành lập vào năm

1799, đã cố gắng biến mình thành một tập đoàn tài chính khổng lồ

trên thế giới trong lĩnh vực ngân hàng thông qua các thương vụ sáp

nhập và mua lại công ty khác. Với đối tác mới này, họ trở thành tập

đoàn lớn thứ hai trong ngành.

       House of Morgan nguyên bản giờ đây đã chính thức ngừng hoạt

động. Nhưng tập đoàn thay thế  nó  được đặt tên là  J.P. Morgan

Chase –  phản ánh truyền thống đáng tự hào mà tập đoàn mới này

thừa hưởng.