LIÊN ĐOÀN BÓNG BẦU DỤC MỸ

38

LIÊN ĐOÀN

BÓNG BẦU DỤC MỸ

Thể thao chuyên nghiệp kết hợp

kinh doanh thương mại

• Người sáng lập:              Ralph Hay, George “Papa Bear” Halas, Jim

                                         Thorpe, và những người khác

• Nét đặc trưng:                Định hình lại ngành thể thao chuyên nghiệp và
những hoạt động kinh doanh liên đới

• Công việc chính:            Giám sát các cầu thủ cũng như đội tuyển, chăm
                                          lo việc buôn bán chung và tiếp thị giải đấu

                   

• Doanh thu:                     3,27 tỉ đô-la
• Số nhân viên:                 150 người
• Đối thủ chính:                 Major League Baseball, National Basketball
                                          Association, National Hockey League

• Lãnh đạo ủy quyền:         Paul J. Tagliabue
• Chủ tịch kiêm CEO:        Neil Austrian
• Trụ sở chính:                   New York, USA
• Năm thành lập:                1920
• Website:                        www.nfl.com

   Nghe có vẻ khó tin nhưng National Football League (NFL - Liên

Đoàn Bóng Bầu Dục Mỹ) quả thực chưa là gì cả trước khi Pete Rozelle

lên nắm quyền vào năm 1960. Cho dù  đã  thành lập được 40 năm

nhưng lúc bấy giờ số người quan tâm đến giải NFL còn thua xa một giải

đấu thuộc hệ thống các trường đại học. 13 đội của họ trung bình chỉ

đáng giá mỗi đội 2 triệu đô-la. Quyền phát sóng tất cả các trận đấu bán

với giá không có gì ấn tượng là 4,65 triệu đô-la. Hai thư ký và một nhân

viên tạm thời là tất cả lực lượng tại trụ sở chính của liên đoàn. Khi đó,

bóng chày (baseball) vẫn là trò tiêu khiển được yêu thích nhất Hoa Kỳ.

      Rozelle, một ủy viên quan hệ công chúng 33 tuổi, đang là quản

lý chung của Los Angeles Rams khi được bổ nhiệm làm lãnh đạo thứ

sáu của NFL. Ông đã có một kế hoạch lớn ngay khi bắt tay vào nắm

quyền điều hành, và chỉ chưa đầy một thập kỷ sau đó, ông đã thực

hiện được gần hết những mục tiêu mình đề  ra. Đầu tiên là  việc

thương lượng lại hợp đồng với kênh truyền hình quốc gia của liên

đoàn. Việc này đã góp phần đưa những trận đấu đến với nhiều gia

đình và làm tăng đáng kể doanh thu cũng như danh tiếng của liên

đoàn. Sau đó  ông lên kế  hoạch sấp nhập với tổ  chức American

Football League mới nổi lên nhằm thống nhất những nhóm chuyên

nghiệp đang mâu thuẫn với nhau trong thể thao và đồng thời tạo ra

một liên minh gồm 26 đội mạnh với cầu thủ ở khắp các thành phố

lớn. Ông thuyết phục hãng ABC cho phát sóng “trận đấu của tuần”

trên toàn quốc vào mỗi tối thứ hai, xây dựng một chương trình mà

sau này đã trở thành một trong những chương trình định kỳ được yêu

thích nhất trên truyền hình. Và  ông cũng mở  đầu một giải vô địch

cuối mùa được gọi là Super Bowl.

       Dĩ nhiên mọi chuyện không phải lúc nào cũng trôi chảy đối với

Rozelle cũng như liên đoàn. Bãi công kéo dài, những vụ tranh chấp

hợp đồng ầm ô, những chấn thương nghiêm trọng và các cầu thủ được

yêu thích phải ngồi xe lăn, những hành động phi thể thao (thậm chí

phạm pháp) trong và ngoài sân đấu, những ông chủ lén lút dời trụ sở

đến thành phố  khác vào giữa đêm khuya chỉ là  một ít trong vô số

những rủi ro ảnh hưởng đến thành quả ấn tượng mà NFL đạt được

trong 40 năm kế tiếp. Nhưng không ai có thể phủ nhận việc liên đoàn

trong thời kỳ này đã nổi lên như một tổ chức thể thao thống trị trên

thế giới. Đó chính là thành quả của Pete Rozelle, nghỉ hưu năm 1989

và mất năm 1996, người đã định nghĩa lại khái niệm thể thao chuyên

nghiệp và đưa NFL bước vào một ngành kinh doanh khổng lồ.

***

      Thật ra, bóng đá Mỹ chỉ là  một trò  chơi đơn giản trên một sân cỏ

hình chữ  nhật (hay trong những năm gần đây là  một sân có  bề

mặt trải cỗ  nhân tạo). Hai đội mỗi đội 11 người chạy tới chạy lui

trên sân trong 60 phút, cố  ghi được càng nhiều bàn thắng càng tốt. Họ

làm điều này bằng cách giữ, chuyền, đá hay nếm một trái bống hình

oval vào khu “cấm địa” được cầu thủ đối phương bảo vệ. Tự nhiên,

như với đa số những hoạt động thuộc kiểu này, có rất nhiều những

tình huống làm cho quá trình trở nên phức tạp và tăng sự phấn khích

cho những khấn giả hiểu được luật chơi của môn này.

Với người Mỹ, bóng bầu dục (football) hay hơn, tính đối

kháng cao hơn với… “bạo lực” hơn bóng đá (soccer)

      Môn thể  thao chơi cả  tay lẫn chân với quả  bống hình bầu dục

ngày nay có lịch sử từ cuối thế kỷ 19. Người ta công nhận trận đấu

thực sự đầu tiên ở Mỹ là một trận diễn ra ở New Jersey vào năm 1869.

Trong trận đấu đó, Rutgers đánh bại Princeton với tỉ số 6-4, mặc dù

có rất nhiều điểm khác biệt giữa trận đấu năm 1869 và những trận

đấu ngày nay. Có những trận đấu cực kỳ dữ dội và người chiến thắng

là người ghi số bàn cao nhất. Có lúc cho phép mỗi bên có 25 cầu thủ,

với quy định chỉ có thể chẩm bống bằng chân hoặc bằng đầu. Những

quy định khác nhau vẫn được áp dụng tùy theo các trận đấu cụ thể,

cho tới khi có một luật chuẩn được đưa ra năm 1873.

     Những trận đấu đầu tiên cực kỳ bạo lực và dẫn đến nhiều ca chấn

thương nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Việc này khiến Tổng thống

Theodore Roosevelt vào năm 1905 phải đưa ra những thay đổi tức

thời và có tầm nhìn xa hơn. Sau đó, yêu cầu an toàn đã được gia tăng

và những trận đấu cũng được giám sát chặt chẽ hơn. Việc này đã dẫn

đến sự ra đời của Liên đoàn thể thao sinh viên quốc gia (NCAA), đồng

thời cũng khởi xướng cho những trận đấu bống gỗ sau mùa giải vẫn

còn được yêu thích tới tận ngày nay. NFL được thành lập tại Canton,

Ohio, năm 1920 với tên gọi American Professional Football

Association. Một phần trong thành công của họ phải kể đến việc Jim

Thorpe, một vận động viên xuất sắc người Mỹ, được chọn lâm chủ

tịch liên đoàn đầu tiên.

     Tên gọi hiện nay của liên đoàn được đặt vào năm 1922 bởi Joe

Carr, người kế thừa của Thorpe. Tiếp đó là Carl Strock nhưng chỉ trong

vòng một năm. Vào năm 1941, ông bị thay thế  bởi Elmer Layden,

người ở yên vị trí này trong suốt thời gian Chiến tranh Thế giới II diễn

ra. Khi cầu thủ, huấn luyện viên, ông chủ kỳ cựu Bert Bell lên nắm

quyền năm 1946, việc tiếp cận truyền hình cuối cùng cũng giúp liên

đoàn đưa môn thể thao của mình đến với đông đảo công chúng. Bell

vẫn giữ vị trí lãnh đạo cho tới khi ông mất năm 1959, và đó là lúc Pete

Rozelle xuất hiện. Chỉ khi đó thứ bóng đá Mỹ chuyên nghiệp mà ngày

nay chúng ta thường xem trên ti-vi mới thực sự cất cánh.

***

      Khi Rozelle vào cuộc, NFL lúc đó gồm hai hội đồng với tổng cộng

12 đội: New York Giant, Cleveland Browns, Philadelphia Eagles,

Pittsburgh Steelers, Washington Redskins, Chicago Cardinals,

Baltimore Colts, Chicago Bears, Green Bay Packers, San Francisco

49ers, Detroit Lions, và  Los Angles Rams. Vào năm ông lên nắm

quyền điều hành, Cardinals chuyển sang St. Louis và  ở  Dallas có

 hêm một đội; một đội khác ở Minneapolis được thêm vào năm 1961.

Tuy nhiên có rất nhiều những thành phố khác trong nước đang muốn

chen chân vào hoạt động đang phát triển này. Và một liên đoàn đối

thủ đã nổi lên năm 1959, mạnh hơn rất nhiều so với bất cứ đối thủ

nào từ trước tới nay. Trong khi NFL lúc đầu cố lờ đi kẻ mới nổi lên

này thị tổ chức có tên là American Football League này đã bắt đầu lấn

chiếm vào mảnh đất trước đây từng được xem là lãnh địa riêng của

NFL với những đội ở  Boston, Buffalo, Denver, Houston, New York,

Oakland, Dallas và Los Angeles. Khi đội ở L.A chuyển sang San Diego

và đội ở Dallas dời tới Kansas City, AFL đã khiến cho Rozelle và các

đồng sự của ông phải lo ngại.

      Có một dạo, NFL thậm chí còn từ chối công nhận sự tồn tại của

đối thủ. Thế  nhưng khi hai liên đoàn bắt đầu tranh giành kịch liệt

những cầu thủ hàng đầu thị một cuộc chiến về tài chính đe dọa lợi

nhuận của cả hai phía có khả năng xảy ra. Rozelle, với một trong hai

nước cờ tuyệt vời nhất của ông, hiểu được tình hình hiện tại và suy

tính một kế hoạch sáp nhập. Sau này kế hoạch đó đã được công bố

vào năm 1966 và hoàn thành vào năm 1970. Nước cờ tuyệt vời thứ

hai của ông là khởi đầu một giải vô địch giữa các đội mạnh nhất của

mỗi liên đoàn bắt đầu vào ngày 15 tháng 1 năm 1967. Với tên gọi

được đặt theo một loại bống cao su của trẻ con mà sau này rất được

yêu thích, loại bống mà khi đập xuống đất sẽ tung lên rất cao, cái tên

Super Bowl đã ra đời.

     Bởi vì NFL và AFL vào lúc đó hoàn toàn không cân sức với nhau

về số tuyển thủ tài năng nên không ai trưng mong gì nhiều vào năm

đầu tiên. Trận khai mạc diễn ra ở sân vận động Los Angeles khá khác

biệt so với bất cứ trận đấu nào trước đó (hoặc sau đó, như các nhà

quan sát bình luận). Giá vé cao nhất chỉ 12 đô-la nhưng khoảng 1/3

trong số 95.000 chỗ ngồi của sân vận động bị bỏ trống. CBS và NBC

đều phát sóng trận đấu, tiền bản quyền mỗi nơi chỉ trả 1 triệu đô-la.

Thậm chí trước khi Green Bay Packers của Vince Lombardi kịp áp

đảo Kansas City Chiefs với tỉ số 35-10 thị các fan hờm mộ đã chán

nẫn bỏ ra về.

      Nhưng điều đó đã  sớm thay đổi. Khi Broadway Joe

Namath bảo đảm (và  sau đó  là  đem lại) chiến thắng

cho đội New York Jets (thuộc AFL) tại Giải Super Bowl lần III thị Super

Bowl đã  trở  thành mối quan tâm trên

toàn quốc, và bóng đá Mỹ trở thành một tín ngưỡng trong cả nước.

Rozelle lo hết mọi thứ, từ tiếp thị những ngôi sao của mình cho đến

việc kinh doanh các mặt hàng liên quan. Và việc đó đã có hiệu quả.

Khi liên đoàn thương lượng một hợp đồng truyền hình 5 năm với

CBS, họ đã đem về 2,5 tỉ đô-la – nhiều gấp 500 lần so với bản hợp

đồng phát sóng đầu tiên của Rozelle năm 1961. Giá cầu thủ còn tăng

cao hơn. Những sân vận động mới hoành tráng được xây dựng khắp

nơi trong cả nước. Và những thành phố không có đội tuyển nào cũng

nhanh chóng tranh giành mua những đội bóng mới cũng như những

đội không có kỳ vọng gì ở quê nhà của họ. Những đối thủ mới như

United State Football League mọc lên, nhưng vượt lên tất cả, NFL và

những cầu thủ của họ vẫn ngày một lớn mạnh. 

O.J. Simpson (thứ hai từ trái sang – áo số 32)  – một trong

những cầu thủ nổi tiếng nhất môn bóng bầu dục Mỹ

      Tình trạng náo loạn về tranh chấp lao động đầu tiên ở NFL nổi

lên vào năm 1970 và năm 1974, khi các cầu thủ biểu tình tẩy chay

trước mùa giải dẫn đến một số thay đổi (thêm tiền vào quỹ lương hưu

và có những quyền lợi tốt hơn như được bảo hiểm). Sau khi NFL ký

một hợp đồng truyền hình 5 năm trị giá 2 tỉ đô-la vào năm 1982, các

cầu thủ bắt đầu phẫn nộ vì dòng thu nhập không ngừng tăng chỉ chảy

vào túi những ông chủ, họ đòi 55% cho phần của mình; các ông chủ

từ chối và cuộc bãi công đầu tiên trong lịch sử của liên đoàn diễn ra.

Việc này đã làm cho 98 trận đấu bị bãi bỏ trong vòng 8 tuần. Vụ dân

xếp bao gồm một phần tăng đáng kể trong lương của cầu thủ, nhưng

các ông chủ cũng từ chối được yêu cầu có một số lợi tức cố định trong

thu nhập của đội tuyển.

      Vấn đề  không được giải quyết, Liên đoàn cầu thủ  NFL lại biểu

tình một lần nữa vào tuần thứ hai trong mùa giải năm 1987, khiến

14 trận đấu bị hủy bỏ  và  việc sử  dụng những cầu thủ  thay thế  để

phục hồi lại mùa giải cũng bị thất bại (một thời kỳ đáng xấu hổ nhất

trong lịch sử thể thao nhà nghề Mỹ, và nó đã được làm sống lại trong

một bộ phim gần đây có tên The Replacements). Kết thúc lần này khá

gay gắt với kết quả là một vụ kiện chống độc quyền của các cầu thủ.

Các vụ  thương lượng cuối cùng dẫn đến một Thỏa ước tập thể  vào

năm 1993 giữa cầu thủ và các ông chủ, một trong những yếu tố dẫn

đến sự ra đời của một cơ quan đại diện tự do (free agency) và mức

lương trần (phần chi phí cho cầu thủ của tất cả các đội lên tới 64%

tổng thu nhập chính thức). Mức trần này được thực hiện vào đầu mùa

giải năm sau và có hiệu lực kể từ đó. Tăng trưởng đẩy mức lương cao

hơn mỗi năm, từ  34,6 triệu đô-la mỗi đội trong năm đầu tiên cho tới

68 triệu đô-la trong năm 2001. 

      Dưới thời Paul Tagliabue, người kế  thừa sau khi Rozelle nghỉ

hưu, những chấn động mới gây ảnh hưởng đến liên đoàn là những

hành vi ngoài sân cỏ của một số đấu thủ. Vụ án của cựu tuyển thủ

xuất sắc O.J. Simpson chắc chắn là đáng chú ý nhất. Ông bị cáo buộc

(nhưng không kết án) giết người vợ cũ của mình – nhưng việc đó diễn

ra đã lâu sau khi ông giã từ thể thao. Một số hành vi gần đây hơn bị

quy kết do các cầu thủ hiện thời gây ra, bao gồm xâm phạm tài sản

và bạo lực. Những việc này có thể còn rắc rối hơn nếu chúng khiến

cho các fan hờm mộ mất hứng thú với các trận đấu và ảnh hưởng đến

các nhà tài trợ, những người đang chi trả gần 67.000 đô-la cho mỗi

giây quảng cáo trong Super Bowl. Nhưng nếu thực tế là hàng trăm

ngân người hiện nay vẫn đang sẵn sàng chi trả trung bình là 45 đô-

la để tận mắt xem một trận đấu, và hơn mười triệu người cuồng nhiệt

ngồi dán mắt trước màn hình TV mỗi chiều Chủ nhật, thị tương lai

của NFL sẽ còn được bảo đảm trong nhiều năm tới.