HÃNG BOEING

21

HÃNG BOEING

Chinh phục không gian

• Người sáng lập:                            William E. Boeing
• Logo:

• Vị trí trong nền                             Hạng 28 (Fortune 500 – năm 2007)

kinh tế Mỹ: 

• Nét đặc trưng:                               Phát triển cùng với ngành công nghiệp

                                                           hàng không; từ máy bay hai tầng
                                                           cánh đến tàu vũ trụ bay theo quỹ đạo      mặt trăng

• Sản phẩm chính:                          Máy bay thương mại và quân sự, 

                                                          tên lửa, vệ tinh
• Doanh thu:                                    61,53 tỉ đô-la (năm 2007)
• Lợi nhuận:                                    2,22 tỉ đô-la (năm 2007)
• Số nhân viên:                                197.000 người
• Đối thủ chính:                               Airbus, EADS, Lockheed Martin
• Chủ tịch kiêm CEO:                     Philip M. Condit
• Trụ sở chính:                                Seattle, Washington
• Năm thành lập:                             1916
• Website:                                         www.boeing.com

      Kể từ khi ngành vận chuyển hàng không xuất hiện, Boeing đã là

một tên tuổi không thể thiếu. Chỉ vài năm sau khi anh em nhà Wright

thực hiện chuyến bay đầu tiên ở Kitty Hawk năm 1903, William Boeing

đã  tham gia cuộc trình diễn máy bay Hoa Kỳ  lần đầu tiên ở  Los

Angeles. Ông lập tức nhận thấy tiềm năng kinh doanh ở phát minh mới

mẻ và đầy hứa hẹn này. Ông học những bài học bay đầu tiên trên một

chiếc máy bay hai tầng cánh từ một nhà nghiên cứu về hàng không thời

kỳ  đầu, và  Boeing cũng là  người đi tiên phong trong việc thiết kế  ra

chiếc thủy phi cơ. Nhưng khi mua lại một xưởng đóng tàu cũ ở Seattle

nhằm mở một xưởng sản xuất máy bay vào năm 1916, ông mới chính

thức bước vào kinh doanh trong lĩnh vực này.

William Boeing (1881 – 1956)

     Trong vòng tấm thập kỷ rưỡi tiếp theo, công ty Boeing của ông đã  trải

qua nhiều cuộc thăng trầm và kết liễu số  phận của không ít đối thủ  cạnh

tranh lợi hại. Họ  làm được điều này bằng cách tận dụng mọi cơ hội – từ

chuyến bay đưa thư đầu tiên của nước Mỹ, những hợp đồng quân sự  khổng

lồ, sự  thống trị của hàng không thương mại cho đến một vai trò quan

trọng trong chương trình thám hiểm không gian. Từ  lâu họ  đã  là  nhà  sản

xuất hàng đầu của các loại máy bay phản lực thương mại và với nhiều

thành tựu khác, họ đã trở thành công ty hàng không lớn nhất thế giới.

Thời kỳ khủng hoảng đã phá hủy hàng loạt công ty hàng không,

nhưng Boeing đã “chiến đấu” ngoan cường và hiệu quả với sự sáng

tạo mạnh mẽ để tồn tại. Chẳng hạn, họ thành lập United Airlines và

thuê nữ tiếp viên hàng không đầu tiên, đồng thời hình thành đường

bay toàn cầu đến 145 quốc gia khác nhau. Họ  đã  cho ra mắt rất

nhiều sản phẩm cải tiến của ngành hàng không như máy bay nếm

bom B-52, máy bay chở  khách 737 (chiếc máy bay bán chạy nhất

trong lịch sử ngành hàng không thế giới), vệ tinh nhân tạo,  bệ phóng

Saturn V (bệ phóng của tàu con thoi Apollo trong các chuyến du hành

đến mặt trăng).

     Nhưng không có thử thách nào trong số những thử thách kể trên

sánh được với những khó khăn mà họ đang gặp phải ngày nay. Sự

thật là khi sắp bước sang thế kỷ 21, một đối thủ truyền kiếp ở châu

Âu đã cho ra mắt một chiếc máy bay thương mại khổng lồ và lập tức

thu hút rất nhiều sự chú ý cũng như đạt được doanh số rất cao so với

những sản phẩm hiện thời của hãng Boeing. Các tạp chí thương mại

và những ấn phẩm địa phương của Seattle đều cho rằng nếu không

thật sự  nỗ  lực hết mình, Boeing sẽ  rơi xuống vị trí thứ  hai trong

ngành. Không lấy gì làm ngạc nhiên là Boeing đã chuẩn bị sẵn sàng

để đáp trả.

                                                          ***

      Khi anh em nhà  Wright thực hiện chuyến bay đầu tiên lịch sử

của mình vào năm 1903, một châng thanh niên gốc Detroit tên là

William Boeing đã rời trường Cơ khí Yale để gây dựng sự nghiệp ở

phía Tây Bắc Thái Bình Dương. Ngành công nghiệp sản xuất gỗ đang

là cơn sốt tại thời điểm đó và chàng trai 22 tuổi này nhanh chóng làm

giàu từ những cánh rừng tươi tốt bên ngoài khu vực Grays Harbor,

Washington. Sau khi chuyển đến Seattle, anh nghe nói đến một cuộc

biểu diễn máy bay ở Los Angeles. Boeing đã tham gia và ngay lập tức

say mê đắm đuối với những gì mình nhìn thấy. Trên đường quay về

Seattle, Boeing đã  thu hút được một kỹ  sư hải quân tên là  George

Conrad Westervelt bằng một cuộc trò chuyện bất tận về tương lai của

những chuyến bay.

      Westervelt vừa học xong các khóa nghiên cứu về hàng không ở

MIT và đã đồng cảm với sự phấn khích đến điên dại của Boeing về

tương lai con người đi lại bằng máy bay. Cả hai đã bay trên một chiếc

máy bay hai tầng cánh đời đầu – loại máy bay đòi hỏi cả phi công lẫn

hành khách phải ngồi ở một bên cánh – và suy nghĩ về mức độ thay

 đổi mẫu thiết kế này tại câu lạc bộ của trường Đại học Seattle. Trước

khi Boeing đến California vào tháng 8 năm 1915 để học lái máy bay,

ông đã yêu cầu bẩn mình thiết kế một chiếc máy bay vận hành hiệu

quả hơn. Việc chế tạo chiếc thủy phi cơ có phao đôi, mang nhãn hiệu

B&W, viết tắt tên của hai người, được bắt đầu không lâu sau khi

Boeing quay về.

       Boeing đã xây dựng một ngôi nhà kết hợp giữa nhà chứa máy bay

và nhà thuyền bên cạnh Hồ Union. Trong suốt nửa đầu năm 1916,

ông bắt tay vào chế tạo hai chiếc thủy phi cơ B&W. Nhiệm vụ ở hải

quân khiến Westervelt phải chuyển đến vùng phía Tây trước khi họ

hoàn thành công việc, vì thế  Boeing phải làm việc một mình. Vào

ngày 15 tháng 6 năm 1916, ông đã tự mình cất cánh chiếc máy bay

có biệt danh Bluebill lần đầu tiên thay cho viên phi công được lên lịch

bay nhưng không đến đúng giờ. Đúng một tháng sau, ông thành lập

công ty cổ  phần Pacific Aero Products Co., nắm giữ  998 trong số

1.000 cổ  phiếu và  di dời nhà  xưởng đến bãi đóng tàu trước đó  của

Health, bên bờ con sông Duwamish. Một năm sau, ông đổi tên công

ty thành Boeing Airplane Co.

        Phát cuồng vì lạc quan về công việc kinh doanh mới của mình,

Boeing đã  thuê 28 nhân công làm phi công, thợ  mộc, thợ  may và

những công nhân thực hiện các quy trình sản xuất riêng biệt khác.

Công ty B&W không bán loại sản phẩm này, nhưng Chiến tranh Thế

giới lần I sắp xảy ra và lần đầu tiên nước Mỹ cần những chiếc máy

bay chiến đấu. Boeing biết rằng hải quân Mỹ  sẽ  cần những chiếc

máy bay để tập trận và tin rằng chiếc máy bay dòng C của mình sẽ

đáp ứng được nhu cầu đó. Các viên chức của ngành hải quân đồng

ý  tham gia vào một chuyến bay thử  đến Florida, và  đặt hàng 50

chiếc. Boeing đã tăng số nhân công lên 337 người để sản xuất và lắp

ráp, nhưng rồi đơn đặt hàng giảm xuống chỉ còn một nửa khi chiến

tranh sắp kết thúc. Để tiếp tục kinh doanh có lãi, ông yêu cầu công

nhân chuyển sang cung cấp đồ đạc trong nhà cho những cửa hàng

địa phương cũng như một loại thuyền đáy bằng cố tên gọi là Thuyền

trượt trên biển.

William Boeing (phải) và Eddie Hurbard sau chuyến bay

chở thư quốc tế đầu tiên ngày 03/03/1919 từ Vancouver,

Canada đến Seattle, Mỹ 

     Dù  vậy, đam mê của Boeing đối với máy bay vẫn chưa

chấm dứt. Vào năm 1919, ông và một phi công đã  chở  60 bức

thư từ  Vancouver đến Seattle, thực hiện chuyến chở thư

bằng đường hàng không đầu tiên tại Mỹ. Ông cho lắp ráp rất nhiều máy bay

thương mại mới trong vài năm kế tiếp, bao gồm cả chiếc máy bay đầu

tiên có thể bay qua dãy núi Ranier. Bộ Quốc phòng cũng đưa ra vài

đơn đặt hàng có giá trị đối với các máy bay hai tầng cánh dùng trong

chiến đấu, nhưng Boeing hiểu rằng nếu muốn công ty phát triển, ông

phải có  một kế  hoạch chặt chẽ  trong việc sản xuất và  bán một số

lượng sản phẩm nhất định các dòng sản phẩm đáp ứng được nhu cầu

của số đông khách hàng. Để thực hiện điều này, ông mua lại công ty

máy bay Stearman ở  Kansas, và  mở  chi nhánh công ty Boeing ở

Canada, mở trường hàng không Boeing ở California. Vào năm 1927 –

cùng năm Charles Lindberg một mình thực hiện chuyến bay non-

stop(1) vượt Đại Tây Dương từ New York đi Paris – Boeing đã ký hợp

đồng với Bộ Bưu chính Hoa Kỳ nhằm thực hiện những chuyến bay

đưa thư vốn được thèm muốn từ  lâu giữa hai thành phố  Chicago

(Đông Bắc) và San Francisco (Tây Nam) của nước Mỹ rộng lớn.

Boeing 787 – “phi cơ giấc mơ” của HãngBoeing, chiếc máy bay lớn 

đầu tiên sử dụng  vật liệu composite cho phần lớn cấu trúc của

nó, dự kiến đưa vào khai thác năm 2008  

      Cuối cùng, Boeing đã  có  thể  sử  dụng một cách hiệu quả  những

chiếc máy bay của mình trong khi quảng bá  chúng đến với nhiều

người. Để mở một chuyến bay có thể thực sự chuyên chở hành khách

cùng với những lá thư, ông đã thành lập Bộ phận vận chuyển đường

không Boeing, tiền thân của Hãng United Airlines. Trong năm tiếp

 theo, gần nửa tấn thư và  bưu phẩm tốc hành, cùng gần 1.900

hành khách, đã  được chuyên chở trên  đường bay dài 22 tiếng

rưỡi đồng hồ  này. Điều này đã gợi ra ý  tưởng du lịch bằng

đường hàng không và  thúc đẩy một nhu cầu – cùng với những

sản phẩm phục vụ  quân sự  và sau đó  là  các sản phẩm liên

quan đến vũ  trụ sẽ  giúp Boeing đứng ở  vị trí dẫn đầu trong 

ngành hàng không trong nhiều thập kỷ sau đó.

       Nhiều thay đổi diễn ra trong những năm tiếp theo. Boeing lắp ráp

máy bay và  phụ  tùng, bao gồm cả  động cơ và  cánh quạt. Họ  vận

chuyển thư tín, bảo dưỡng các sân bay, vận hành các chuyến bay. Khi

loại máy bay một tầng cánh thay thế máy bay hai tầng cánh, Boeing

là công ty đầu tiên sử dụng loại máy bay này. Chiếc Yankee Clipper

của ông đã mở đầu dịch vụ đưa thư bằng đường không xuyên Đại Tây

Dương. Chiếc Stratoliner xa xỉ của ông được làm lại thành một chiếc

máy bay quân sự  kiểu C-75 sau trận chiến Trân Châu Cảng. Chiếc

tiếp theo là B-29, chiếc máy bay đã thả những quả bom nguyên tử

xuống Hiroshima và Nagasaki. Việc hủy bỏ đơn đặt hàng của chính

phủ sau chiến tranh đã dẫn đến sự cắt giảm sản xuất khổng lồ. May

sao, các đơn đặt hàng cho máy bay dân dụng đường dài đã  đến và

Boeing vẫn phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển của máy bay phản lực

và đòi hỏi không ngừng từ Bộ Quốc phòng Mỹ thường khiến công ty

phải làm việc hết tốc lực. Năm 1956, khi William Boeing qua đời,

những chiếc máy bay của ông đã có thể bay vòng quanh thế giới. Và,

lần đầu tiên trong lịch sử, đường hàng không đã chuyên chở nhiều

hành khách non-commuting(1) hơn xe lửa.

Chiếc chuyên cơ Air Force One dành cho Tổng thống Mỹ

     Thập niên 60 của thế kỷ 20 đã đưa nước Mỹ  và cả  Boeing sang

một giai đoạn khác. Tổng thống Kennedy tuyên bố  sẽ  đưa con 

người lên mặt trùng và  Boeing

cho chính phủ mượn 2.000 nhân viên để biến điều đó thành sự thực.

Tàu thám hiểm mặt trùng Lunar Orbiter đã thám thính được những

khu vực có  thể  hạ  cánh và  chiếc xe tự  hành trên mặt trùng Lunar

Roving Vehicle đã  khám phá  bề  mặt mặt trùng. Bệ  phóng một tầng

Saturn V của Boeing đã phóng tàu con thoi Apollo đầu tiên của Mỹ vào

không gian.

      Những chiếc Boeing 707 từ  lâu đã  là  phương tiện chuyên chở

dành riêng cho các quan chức cấp cao của chính phủ. Vào năm 1962,

hai chiếc 707 đã được tu sửa lại dành cho tổng thống sử dụng và chính

thức được mang tên Air Force One(1). Hai chiếc này được các tổng thống

Mỹ sử  dụng cho đến năm 1990, khi chúng được thay thế  bằng hai

chiếc Boeing 747 mới.

     Trong khi Boeing không ngừng sản xuất ra nhiều kiểu máy bay

hiện đại hơn, như chiếc máy bay phản lực chở khách khổng lồ có sức

chứa 490 hành khách B-747, lực lượng lao động của họ  cũng tăng

giảm thất thường. Gần 50.000 nhân công bị mất việc vào năm 1970

khi Hoa Kỳ bất ngờ chấm dứt chương trình vận chuyển bằng máy bay

siêu âm. Boeing xoay xở  bằng cách đa dạng hóa sản phẩm một lần

nữa. Lần này họ thành lập một công ty dịch vụ máy tính, một dự án

tưới tiêu ở  miền Đông Oregon và  một dự  án khử  muối ở  quần đảo

Virgin. Họ cũng xây dựng ba tua bin gió khổng lồ dọc khu vực sông

Columbia, nghiên cứu bộ phận gây nhiễu giọng nói cho cảnh sát và

 ản xuất xe cáp treo cho một số thành phố. Rõ ràng, càng nhiều thay

đổi thị Boeing càng giữ được vị trí số 1 của mình.

Một chiếc pháo đài bay (stratofortress) B-52

    Nhưng Boeing vẫn tập trung vào kinh doanh sản xuất các máy

bay thương mại, quân sự  và các thiết bị liên quan đến hàng không vũ

trụ. Các nhà lãnh đạo của họ đã lặp lại lời cam kết lâu dài của công ty

là dẫn đầu trong tất cả các lĩnh vực đang hoạt động, mua lại những đối

thủ cạnh tranh hàng đầu như Rockwell International vào năm 1996,

McDonnell Douglas vào năm 1997, và công ty giao tiếp qua vệ tinh

Hughes Electronics vào đầu năm 2000. Dù vậy, một cuộc đình công

kéo dài 40 ngày của các kỹ sư và kỹ thuật viên vài tháng sau đó đã

ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến việc sản xuất các máy bay quân sự

và thương mại, gây thiệt hại 5,3 tỉ đô-la.

     Chỉ vài tuần sau cuộc đình công, Boeing đã ứng dụng kỹ thuật mới

để hành khách có thể truy cập Internet và đọc thư điện tử từ chiếc máy

tính xách tay của họ trên các chuyến bay. Nhưng, không lâu sau họ lại

rúng động thêm một lần nữa trước bản tin nói rằng đối thủ truyền kiếp

của họ là Airbus của châu Âu lần đầu tiên trong lịch sử đã vượt qua họ

về số lượng đơn đặt hàng sản xuất máy bay mới. Xa hơn, chiếc máy bay

phản lực khổng lồ A-380 của Airbus đã thu hút được sự chú ý của nhiều

người và thu hút luôn cả những hợp đồng béo bở từng thuộc về những

chiếc máy bay xuyên Đại Tây Dương lớn nhất của Boeing.

 

Một chiếc Boeing 747 được NASA sử dụng để “cộng” và “phóng” 

tàu con thoi vào không gian

      Đúng với phong cách tiêu biểu của mình, Boeing nhanh chóng

đáp trả bằng dự án máy bay 747x Stretch. Dù trước mắt còn nhiều

khó khăn, nhiều người vẫn đặt lòng tin vào Boeing trong thế kỷ mới

vì biết Hãng hàng không này đã  từng vượt qua nhiều cuộc chuyển

mình còn khó khăn hơn kể từ khi người sáng lập ra nó bắt đầu ngành

hàng không thương mại.