WALT DISNEY

28

WALT DISNEY

Phim hoạt hình dành cho cả người lớn

• Người sáng lập:                    Walt Elias Disney
• Logo:

• Vị trí trong nền kinh tế mỹ:         Hạng 64 (Fortune 500 – năm 2007)

• Nét đặc trưng:                      Đưa ngành phim ảnh gia đình thành loại hình

                                                 giải trí thu lợi nhuận

• Sản phẩm chính:                  Phim ảnh, video, truyền hình, phần mềm, công
                                                 viên giải trí

• Doanh thu:                            34,29 tỉ đô-la (năm 2007)
• Lợi nhuận:                            3,37 tỉ đô-la (năm 2007)
• Số nhân viên:                        170.000 người
• Đối thủ chính:                      Fox Entertainment, Time Warner, Viacom
• Chủ tịch kiêm CEO:             Micheal D. Eisner
• Trụ sở chính:                        Burbank, California
• Năm thành lập:                    1923
• Website:                                disney.go.com

   Câu chuyện về  Walt Disney hiển nhiên là  câu chuyện về  một

trong những thành tựu kinh doanh và  công nghệ  ấn tượng nhất của

ngành công nghiệp giải trí. Nhưng tận cùng đó chính là câu chuyện cổ

tích về  hai người đàn ông. Một người tạo ra ngành kinh doanh, còn

người kia vận hành nó theo những đường hướng mới đầy hứa hẹn. Một

người được ban cho trí tưởng tượng kỳ  lạ, còn người kia có  một tầm

nhìn khác thường. Một người được đặt biệt danh là “Tàu hơi nước”(1)

Willie, và người kia, “Triệu phú”(2)Regis…

     Walt Disney hay Michael Eisner? Bất cứ tập đoàn nào có liên quan

tới một trong hai nhân vật tầm cỡ này cũng đáng được quan tâm. Và

việc có cả hai đã mang đến kết quả đưa hãng phim Walt Disney lên

đỉnh cao với các loại hình giải trí đang được yêu thích ngày nay như:

phim chuyển thể từ truyện tranh (live action) và phim hoạt hình, mạng

cấp truyền hình, nhạc và video, sách báo tạp chí, công viên, đội tuyển

thể  thao, những sản phẩm được đăng ký  độc quyền, cổng thông tin

Internet, trò chơi điện tử, phần mềm vi tính – và còn nữa. Disney đặt

Walt Disney và Michael Eisner

Tuy không cùng thời, nhưng đây là một bộ đôi không thể thiếu trong lịch sử của Hãng Walt

Disney: một người vẽ nên những giấc mơ, và người kia biến chúng thành hiện thực.

nền móng, Eisner lo việc mở rộng. Tầm ảnh hưởng của sự hợp tác này

ngày càng sâu và rộng hơn.

Studio đầu tiên của Walt Disney ra đời vào năm 1923 dưới hình

thức một xưởng phim hoạt hình và  đã  đi tiên phong trong việc sử

dụng các loại hình nghệ thuật vào mục đích thương mại (và ông đã

trở thành người thực hiện thành công nhất việc này từ đó đến nay). 

Câu chuyện của Walt Disney là câu chuyện cổ tích về một bộ đôi

vừa giống nhau nhưng cũng hoàn toàn khác biệt, bên nhau về mặt

tinh thần nhưng lại xa cách về thực thể, đã cùng liên kết suốt tấm

thập niên qua để tạo dựng nên một công ty vượt trội nhất trong lĩnh

vực này.

***

       Walter Elias Disney khởi nghiệp với vai trò là một họa sơ chuyên

nghiệp năm ông bẫy tuổi với bức tranh tự vẽ và rao bán cho những

người hàng xóm ở Marceline, Missouri. Ông đã bắt đầu huyền thoại

15 năm sau đó  về  một con người suốt ngày mơ mộng khi rời Los

Angeles (1923) với chỉ 40 đô-la trong túi và bộ dụng cụ vẽ. Ở Bờ Tây

nước Mỹ, ông cùng người anh tên Roy vay mượn 500 đô-la từ  một

người chú  để  mở  xưởng phim hoạt hình của riêng mình. Walt

tập trung vào việc vẽ  tranh, còn Roy lo về  tài chính. Chỉ trong

vòng vài năm ngắn ngủi họ đã tạo ra Chuột Mickey, nhân vật hoạt

hình nổi tiếng nhất thế  giới cho đến ngày nay cùng một bộ phim

giới thiệu chú  chuột ngộ  nghĩnh của họ.  Steamboat Willie lần đầu

tiên ra mắt vào năm 1928 như một bộ phim có tiếng hoàn chỉnh

và  giọng nói the thé  của chuột Mickey do chính Walt lồng tiếng.

“Thuyền trưởng” Mickey trong 

Steamboat Willie

       Những sáng kiến không ngừng được đưa ra từ  trí tưởng tượng

phong phú và sự liều lĩnh sẵn sàng làm mọi chuyện của Disney. Ông

là  người đầu tiên mạnh dạn sử  dụng những màu sắc sặc sỡ  trong

phim hoạt hình. Ông cũng chính là  người đã  sáng chế  ra một hệ

thống cung cấp độ sâu về không gian ba chiều đáng ngạc nhiên cho

những bức tranh của mình. Bộ phim đầu tiên ra đời bằng sự tổng hợp

tất cả những điểm mạnh đó. Bạch Tuyết và Bẫy Chú luân là bộ phim

nhạc kịch hoạt hình dài hơi đầu tiên của Hollywood. Bộ phim được

sản xuất với số tiền khổng lồ là 1,5 triệu đô-la (gần bằng 1/3 toàn bộ

ngân sách của đối thủ  Columbia Pictures trong năm đó) và  đã  đền

đáp một cách xứng đáng cho những người tạo ra nó  bằng số  lượt

người xem khổng lồ cùng với sự tán thưởng của công chúng khắp nơi

trên thế giới. Disney dùng số tiền thu được để xây một xưởng phim

hoạt hình hiện đại ở Burbank, California và cho ra đời một loạt những

bộ phim đáng nhớ khác sau đó. Tất cả các bộ phim đều thể hiện sự

đột phá trong kỹ thuật và thắng lớn về thương mại. Chú bé người gỗ

Pinocchio, Bambi, Lọ Lem và Peter Pan đều nằm trong số những bộ

phim hoạt hình kinh điển vẫn còn được yêu thích cho đến nay. 

Lâu đài nâng Công Chúa Ngủ Trong Rừng (Sleeping Beauty)

trong Công viên Disneyland tại Anaheim, California

       Nhưng Disney vẫn chưa hài lòng. Ông hướng tới việc phát triển nhiều

hơn các loại hình giải trí gia đình và những bộ  phim có người đóng đầu tiên

ra đời như Đảo châu báu, Hai vẩn dặm dưới đáy biển, và Davy Crockett. Sau

đó  là  những bộ  phim hài cho trẻ  em như The Shaggy Dog, Giáo sư

đãng trí và Bẫy phụ huynh. Năm 1954, ông bước vào lĩnh vực truyền

hình, nơi lần đầu ông giới thiệu The Mickey Mouse Club và Zorro. Sau

đó  ông làm người dẫn chương trình cho sù-ri truyền hình định kỳ

hàng tuần đầu tiên không phát ở chuẩn đen trắng. Chương trình có

tên là  Thế  giới màu sắc diệu kỳ  (Wonderful World of Colour). Năm

1955, ông mở công viên Disneyland ở Anaheim, California, và vương

quốc thần tiên trong đời thực này lập tức đưa tên tuổi ông lên một

tầm cao mà trước đó không ai mú tới. Việc này khởi đầu cho trào lưu

xây dựng công viên giải trí – và trào lưu này đã tiến một bước dài vào

năm 1971 khi người kế thừa của ông giới thiệu Walt Disney World ở

Florida. Các công viên này ngày nay được xây dựng ở nhiều nơi, từ

Paris tới Tokyo, từ Las Vegas cho đến HongKong.

      Ngoài hình ảnh của một doanh nhân thành đạt, Walt Disney là

một con người rất đỗi bình dị. Đối với công chúng, ông thường mang

hình ảnh một người đàn ông vui tính, nhưng ông không bao giờ  tự

mãn với bất cứ thành tích nào cho tới khi đạt đến sự hoàn hảo với lực

lượng lao động không ngừng lớn mạnh của ông. Để đem lại sự thỏa

mãn cao nhất cho khách hàng, ông liên tục áp dụng những chương

trình đào tạo và  hướng dẫn bài bản, nghiêm túc cho nhân viên. Xu

hướng hoàn hảo hóa mọi chuyện này đôi khi trở thành trò cười cho

công chúng – như chuyện tất cả nhân viên làm việc trong các công

viên giải trí đều phải cạo sạch râu. Kỳ thực chính điều đó đã góp phần

xây dựng Walt Disney thành một thương hiệu uy tín mà các bậc phụ

huynh có thể hoàn toàn tin tưởng còn bổn trẻ thị thích thú tột độ. 

Walt Disney trong đoạn phim quảng cáo Bạch Tuyết

và Bẫy Chú luân năm 1937

      Walt Disney mất năm 1966 vì bệnh ung thư. Những nỗ  lực làm

phim của ông tính đến thời điểm đó  đã  đem về cho hãng 48 giải Oscar, 7

giải Emmy và hàng ngân giải thưởng khác cùng những lời tấn dương

tưởng chừng như không bao giờ dứt trên toàn thế

 giới. Hai công viên giải trí của Disney cũng trở thành địa điểm thu

hút khách nhiều nhất trong số các công viên trên thế giới, thu được

nhiều triệu đô-la mỗi năm từ những du khách đến đây để đắm mình

vào thế giới “thực” của những câu chuyện cổ tích và mua những món

hàng độc quyền về chú chuột Mickey, vịt Donald, choá Pluto và nhiều

nhân vật hoạt hình khác... Nhưng, những bộ phim ra mắt những năm

sau đó bao gồm cả những phim nghệ thuật và thương mại như The

Barefoot Executive và  Donald Duck’s Fun Festival không tạo được

tiếng vang nào, không hề mang lại viễn cảnh tươi sáng naâo… cho tới

khi Michael Eisner xuất hiện.

       Eisner sinh ra trong một gia đình giàu có ở Mt. Kisco, New York,

và theo học tại các trường tư nổi tiếng trước khi vào Đại học Denison

ở Ohio. Tốt nghiệp với tấm bằng cử nhân Văn học Anh và Kịch nghệ

hai năm trước khi Walt Disney qua đời, Eisner đi Paris với hy vọng

trở thành một nhà văn. Tuy nhiên, ông đã quay trở về 10 ngày sau đó

và xin làm một chân thư ký cho Đài phát thanh Quốc gia (NBC) tại

New York. Tiếp theo đó, CBS và ABC xem ông như một nhà điều hành

giải trí trẻ tuổi đang lên. Vào năm 1976, người đàn ông 34 tuổi này

trở thành tổng giám đốc của Paramount Pictures. Tấm năm sau ông

đã đưa hãng phim này từ vị trí cuối bảng lên hàng đầu giữa các tên

tuổi lớn. Khi hãng Walt Disney lâm vào khó khăn và lên tiếng nhờ

cậy, Eisner đã nhận lời trở thành Chủ tịch kiêm CEO.

      Làm việc gần gũi với giám đốc phim trường Jefferey Katzenberg,

Eisner nhắm ngay tới những tác phẩm điện ảnh của Disney. Ông bắt

đầu phát triển loại hình hài kịch với những ngôi sao như Bette Midler

và  Richard Dreyfuss, vốn không phải là  những tên tuổi bảo đảm

doanh thu cho phòng vé lúc bấy giờ. Nhưng loại phim ít vốn này đã

thành công. Eisner mở  những bộ  phận mới như Touchstone và

Hollywood Pictures để sản xuất thêm nhiều phim cho bộ phận khán

giả lớn tuổi. Trong những năm gần đây, số lượng phim Touchstone

sản xuất bao gồm Armageddon và Bicentennial Man; của Hollywood

Pictures có The Joy Luck Club và Mr. Holland’s Opus.

       Eisner vô cùng ngưỡng mộ Walt Disney và thấy có một phần tính

cách của người sáng lập này trong con người mình. Ông quyết định

nhắm vào dòng phim video gia đình như  một mục tiêu quan trọng

kế tiếp và tận dụng các nguồn tài nguyên vốn có của công ty để khai

thác tối đa. Những bộ  phim tiếp theo ông làm lại những tác phẩm

kinh điển của Disney, phối hợp với các chiến dịch PR của những nhà

hát hàng đầu, đã đem lại doanh thu khổng lồ và một đầu ra tiềm năng

cho các phim video. Eisner cũng bắt đầu giới thiệu những phim hoạt

hình mới như The Lion King, Tarzan và  ngay lập tức tất cả  đã  trở

thành một tiêu chuẩn văn hóa và thắng lớn về doanh thu. 

***

      Tập trung vào từ việc lớn như nhạc chủ đề cho từng bộ phim đến

những việc nhỏ  như trải một tấm thảm trong một khách sạn mới,

Eisner đã  định hình lại hãng Walt Disney hiện đại một cách chắc

chắn như Walt đã  làm từ  những ngày đầu. Ông đưa lên ti-vi một

phiên bản mới của chương trình Thế giới màu sắc diệu kỳ cũng vào

giờ chiếu quen thuộc tối Chủ nhật hàng tuần và thậm chí còn đảm

nhận vai trò dẫn chương trình như Disney trước đây. Ông cũng theo

Một vài trong số 2 triệu nhân vật, đồ vật hoạt hình của Hãng Walt Disney

bước Walt tập trung sự chú ý vào các công viên giải trí thân yêu, ra

lệnh nâng cấp tổng thể cho những công viên và xây dựng một công

viên mới ở  Paris, khánh thành năm 1992. Ban đầu, công viên này

mang tên EuroDisney và  bị xem là  một dự  án thất bại. Tuy nhiên,

Eisner đã cho sửa sang lại và đổi tên thành Disneyland Paris ba năm

sau đó. Kể từ lúc ấy, Disneyland Paris đem về một khoản lợi nhuận

lớn đồng thời xóa tan mọi chỉ trích. 

      Dĩ nhiên không phải công ty không gặp khó khăn trong nhiệm

kỳ của Eisner. Kế hoạch mở một “công viên giải trí lịch sử cho nước

Mỹ” trị giá 650 triệu đô-la ở Virginia đã bị phản đối bởi các chương

trình bảo tồn sinh thái. Disney đã từ bỏ dự án này sau một thời gian

đấu tranh hợp pháp khá tốn kém với các tổ chức cộng đồng. Người

cộng sự cũ và cũng là người bạn thân Katzenberg bỏ đi trong sự than

phiền công khai đã  làm tổn thương Eisner cũng như vị thế  của

Disney đối với khách hàng và các nhà đầu tư. Hậu quả kéo theo từ

những vụ việc đó là cổ phiếu của Disney bị sụt giảm trên thị trường

chứng khoán vào cuối những năm 1990.

    Nhưng thành công của Walt Disney là vô số: đó là những bộ phim

hoạt hình kỹ  thuật số  như  Toy Story, A Bug’s Life và  Dinosaur; số

lượng người xem truyền hình dẫn đầu trên các kênh thông qua hệ

thống ABC và các kênh cấp như ESPN; hãng Miramax và những bộ

phim dành cho khán giả  lớn tuổi như The Cider House Rules và

Shakespeare in Love; các chương trình thiếu nhi phát thanh trên toàn

quốc, một tạp chí mẹo vặt và du lịch dành cho các bậc phụ huynh, và

một tổ hợp Internet bao gồm tất cả những thứ được đề cập ở trên.

Hàng loạt những bộ  phim của Walt Disney mãi mãi vẫn giữ

nguyên giá trị. Và câu chuyện về họ thực sự vẫn là câu chuyện cổ tích

về hai người đàn ông – một người vẽ nên những giấc mơ, và người

kia biến chúng thành hiện thực.